متن احکام
(M: 1045): Bai wajaba a rama azumin da aka sha lokacin kuruciya, hauka ko farfadiya ko kafin shiga musulunci ga wanda ya tuba, sai idan ya dawo haiyyacin sa kafin fitar lokacin azumin matukar ya yi niyyar azumin sannan bai cika ba a nan ramuwa ta kama shi kamar yadda hukuncin ya gabata a (M: 970) ya wajaba rama azumin wanda ya yi kokwanton shin ya yi ko bai yi ba, jinin biki, bacci tsawon lokaci, buguwa ko rashin lafiya, idan mutum ya dawo zuwa mazhabar mu ya wajaba rama azumin da ya gabata, amman idan ya yi daidai da mazhabar sa ko mazhabar mu da ya dawo tare da cewar ya yi azumin ne bisa neman yardar Allah a nan ba sai ya rama ba.
*(M: 1046): Idan mutum ya yi kokwanton shin ya yi azumi ko bai yi ba a wata rana da ta gabata ya gina lissafin sa a kan ya yi, in kuwa ya yi kokwanton adadin da ake bin sa na azumi ya gina a kan mafi karancin lissafi.
*(M: 1047): Bai wajaba sai an yi sauri wajan rama azumi ba, duk da cewa don yanke shakku an so kada ya je wani ramadanan na biyu, in ya sha azumin ranaku ba dole sai ya niyyace su ko ya rama su a jere ba, ko da ya aiyyana bai aiyyanu ba sai in ya na da wata alamar da ke bukatar hakan, wanda ke da ramuwar ramadana bara da na bana wajan ramuwar ba sai ya aiyyana wanne daga cikin ya ke ramawa ba, kamar yadda ba dole sai ya jeranta su ba duk da cewa ya halatta fara gabatar da na farkon kafin na biyun amman ko an juya ramuwar ba komai, na'am in lokaci ya kure ta yadda azumi na uku zai shigo kafin gama ramuwar ihtiyadi a fara gabatar da na farko kafin na biyu, in an yi niyyar na biyun ramuwar ta yi tare da wajabcin ciyarwa.
*(M: 1048): Ba a jeranta tsakanin azumin ramuwa da wanin sa na daga azumin da ya ke na wajibi a salin sa – kamar na kaffara – ko na wajibin da aka nufi yin sa (ga wani) idan asalin sa na farilla ne – kamar ramuwar ramadana na da a ke yi wa wani na haya – zai iya gabatar da duk wanda ya so, idan kuwa ba na farilla bane asalin sa kamar azumin rantsuwa na mustahabbi bai inganta ga wanda ke da ramuwa ya ke da ramuwar ramadana a kan sa ba kamar yadda mu ka ambata ba a baya cewa idan duka na farilla ne.
*(M: 1049): Idan azumin ramadana ya wuce mutum sabida wata rashin lafiya, ya mutu kafin ya warke ba sai an rama masa ba, haka nan idan ta rasa azumi sabida haila ko nifasi (biki) sai ta mutu cikin sa ko bayan lokacin da ba a tsammanin za ta iya ramawa.
*(M: 1050): Ba ramuwa ga wanda rashin lafiya ya same shi cikin ramadana ba tare da ya warke ba har zuwa wani ramadanan, sai dai ya ciyar da mudu daya kullum na ranakun azumin ba ramuwa ba ta isar ba, idan azumin ya wuce shi don wani abu daban ba rashin lafiya ba wajibi ya rama hadi da ciyarwa bisa ihtiyadi, haka nan idan ya wuce shi sabida rashin lafiya uzurin ya zama na jinkiri sabida tafiya, haka ma akasin hakan.
*(M: 1051): Wanda ramadana ya wuce shi, ko ya sha wani abu daga cikin sa sabida wani uzuri ya jinkirta ramuwar zuwa wani ramadanan tare da cewar zai iya ramawa sai jinkirta sabida haka kawai ko dan son hutawa ko ya yi ko in kula da shi ramuwa da ciyarwa na kan sa, haka nan ma idan ya yi nufin ramawa – bayan wucewar ramadana na biyu – sai ya yi daidai da wani uzurin da ya hana azumi, a nan hukuncin sa ba shi da bambanci da na wanda ba shi da lafiya da wasun su na uzurai, idan ramadana ko wani abu daga cikin sa ya wuce shi ba da wani uzuri ba bai rama ba har zuwa wani ramadanan – da kowanne dalili – ramuwa da ciyarwa sun wajaba a kan sa bisa ihtiyadi, haka ma idan ya sha azumin ne da gangan kaffdarar karya azumi na kan sa.
*(M: 1052): In rashin lafiya ya sanya shi rasa azumin ramadana uku ya wajaba ya ciyar a na farko da na biyu, haka nan idan ya wuce zuwa ramadana hudu, sai ya ciyar a na biyu da na uku, haka nan abun zai ci gaba, ba a yin kaffarar ciyarwar azumin wata daya a irn wannan yanayi.
*(M: 1053): Za a iya ciyarwa tswon kwanaki da yawa cikin wata daya haka nan tsowon watanni idan za a iya ba da ita ga mutum daya.
*(M: 1054): Bai wajaba mata ta ciyar wa mijin ta ko miji ya ciyar wa matar sa, ko ciyarwar iyali ga uban iyalin, ko ciyarwar wanda ake ciyarwa ga mai ciyarwar.
*(M: 1055): Kimar kudin abin da za a ciyar baya isuwa a matsayin ciyarwa, bayar da ainihin ciyarwar ake son yi shi ne a bada abincin, haka abin ya ke a kaffara.
*(M: 1056): Ya halasta a shan azumin nafila har zuwa magriba, amman bai halasta a sha ramuwar ramadana ba bayan zawali sai idan a kan sa ramuwar ta ke, kamar yadda ya gabata in ya na da kaffara, duk da cewa ihtiyadin lazimci ba a son karya azumin bayan zawali.
*(M: 1057): Mai ramuwar azumi ba ya riskar da azumin ga wanda a ke ramawa a cikin haramci da kaffara (ma'ana duk wani hukuncin da kan iya hawa kan wanda ke rama azumin da ya sha), duk da cewa ihtiyadi shi ne ya riskar da su ga wanda a ke ramawa.
*(M: 1058): Ihtiyadin wajabci an so kan waliyyin mamaci – shi ne yaron da ya girma lokacin mutuwa – da ya rama azumin da ya wuce baban sa wanda uzuri ya hana shi yi sanda ya ke raye, amman fa idan yaron ya cika mukallafin da zai iya azmuin domin babu haka ga – yaro ko mahaukaci – kuma ya zama wanda zai iya cin gadon uban bayan mutuwar sa ba wanda sharia ta hana ya gaji uban sa ba kamar wanda ya kashe uban ko ya bar addini ba idan kuwa akwai dayan hakan bai wajaba ya ramawa uban komai ba.
*Idan azumin da ya wuce baban na sa bisa ganganci ne ko da barna ta hanyar hanyar dorawa kan sa jahilcin hakan a nan ba abin da ya doru a kan waliyyin na sa na kowane uzuri ko ramuwa, haka nan idan abin da bai wajaba ya rama ba ya wuce shi kamar ya mutu cikin rashin lafiyar da ya bar bashin ibada ta sababin wannan rashin lafiyar a nan ramuwa ba ta wajaba a kan sa ba.
*(M: 1059): Ihtiyadin mustahabbi an so gabatar da babban namiji a 'ya'ya a dukkan bangarorin gado – bisa jerin girma wajan gadon – ga babban da/yaro kamar yadda mu ka fada a (M: 1058) da ta gabata, kamar yadda yake ihtiyadin wajibi a riskar da uwa ga/kan uba.
*(M: 1060): Anso bisa ihtiyadi gabatar da babban namiji cikin dukkan bangarorin gado – bisa jerancin gado – ga babban da namiji cikin hukuncin da ya gabata, kamar yadda ihtiyadi ne gabatar da uba kan uwa.
*(M: 1061): In da ya san akwai ramuwar azumi kan marigayin uban sa sai ya yi kokwanton shin ya rama kafin ya mutu ko a a to ihtiyadi na wajibi shi ne ya ramawa uban azumin.
*Hukuncin wannan ya gudana a babin salla a wasu mas'alolin da su ka ta'allaka da tsayawa mamaci kan abin da ya wuce shi domin duk sun yi kama da juna a ma'anar tsayawa lamarin mamaci.
*(M: 1062): Wanda ya mutu da bashin azumi a kan sa za a iya ciyar da mudun abinci daya kowace rana maimakon ramuwar, ba laifi idan an fitar da abincin ko kudin sa cikin abin da mamacin ya bari na gado idan magada su ka yadda, a nan ne ba ramuwa kan waliyyin mamaci sai dai ihtiyadi shi ne a isu da ciyar a rama ya fi.
*Tabbatar Kamawar Wata
*Wata na tabbata ne da ilimin da danganci gani ko labarai daga wuraren mutane da yawa a wurare daban daban da makamancin haka, ko nutsuwar da ta danganci yaduwa daga mabubbugar hankali, ko cikar watan sha'aban kwana talatin sai ya zama washe gari za ta kama ramadan, kwanan talatin na watan ramadan sai ya zama washe gari watan shauwwal, shaidar adalai biyu, ba ya tabbata da shaidar mata, shaidar adali daya ko da da rantsuwa, zancen masu taurari, ko buyan sa bayan shafaki da ke nuna tun jiya ya kama, shaidar adalan da ba gani su ka yi da idon su ba, ganin sa bayan zawali da ke nuna yau watan ya/zai kare, ganin watan ya yi cycle wanda hakan na hukunta tun jiya ya kama, hukuncin hakimin gari idan bai san kuskuren sa ko na wanda ya dogara da shi ba, na'am idan hukuncin sa ya tabbata ta ingantacciyar hanyar da za a nutsu ko ta nutsatstsiyar hanyar shi ma ya zartar da hakan sai a doru/jingina da hukuncin na sa.